Το μέλλον της Ελλάδας...

Του Νίκου Κοτζιά Α. Οφείλουμε να σκεφτούμε και να σχεδιάσουμε Μέσα στην κρίση πρέπει να σκεφτούμε και να σχεδιάσουμε πώς θα θέλαμε να ...

Του Νίκου Κοτζιά

Α. Οφείλουμε να σκεφτούμε και να σχεδιάσουμε
Μέσα στην κρίση πρέπει να σκεφτούμε και να σχεδιάσουμε πώς θα θέλαμε να είναι η Ελλάδα στον 21ο αιώνα. Για το πώς θα γίνει δυνατό να μετατραπεί αυτό το «θέλουμε» σε πρακτική πολιτική. Λέγοντας «το τι θέλουμε» δεν αναφέρομαι σε «οράματα και μεγάλες κομματικές στρατηγικές», αλλά σε μια θεμελιακή στρατηγική επιλογή της Ελληνικής κοινωνίας ως προς το παγκόσμιο γίγνεσθαι. Μια τέτοια επιλογή σημαίνει άρνηση όλων εκείνων που πιστεύουν ότι μπορούν να ακολουθήσει η Ελλάδα πολιτικές στρατηγικές χωρίς να ληφθούν υπόψη οι παγκόσμιες αλλαγές. Αρνηση του περιορισμού της σκέψης μας σε έναν κακώς εννοούμενο εθνοκεντρισμό. Από την άλλη, μια τέτοια επιλογή αφορά την επιλογή στρατηγικής για την Ελλάδα. Για τη χώρα στην οποία ζούμε και...
 δρούμε. Για την οποία έχουμε την πρώτιστη ευθύνη έναντι της κοινωνίας της. Από αυτή τη σκοπιά δεν παριστάνουμε ως να ζούμε στην πόλη του Λουξεμβούργου ή της Χάγης. Δεν αγνοούμε τα συμφέροντα της ελληνικής κοινωνίας και των ανθρώπων της. Διεκδικούμε και αναπτύσσουμε τα δικαιώματα τους, λαμβάνοντας υπόψη τα νέα παγκοσμιοποιημένα πλαίσια και τις εναλλακτικές δυνατότητες που υπάρχουν σε αυτά τα πλαίσιά για τη λύση εθνικών, περιφερειακών και παγκοσμίων προβλημάτων.
Β. Ζούμε σε μια Πατρίδα σε έναν παγκοσμιοποιούμενο κόσμο
Σκεφτόμαστε τα δικαιώματα αυτής της Πατρίδας στην διεθνή πολιτική σκηνή και των πολιτών της, καθώς και κάθε καταπιεσμένου τόπου και συνανθρώπων μας πάνω σε όλο τον πλανήτη. Δεν είμαστε, όμως, μαζοχιστές να παραιτούμαστε από τα δικαιώματά μας προκειμένου να ικανοποιήσουμε έναν χωριάτικο τάχα κοσμοπολιτισμό. Εννοώ εκείνους που θεωρούν, επί παραδείγματι, λογικό να διεκδικεί η Τουρκία την ελληνική ΑΟΖ, αλλά όχι να υπερασπίζεται η Ελλάδα τα δικαιώματα που της δίνει ο ίδιος ο διεθνής νόμος ως προς την ΑΟΖ. Που αρνούνται να υπερασπιστούν τα δικαιώματα του ελληνισμού στην Κύπρο, καθώς και των τουρκοκύπριων που υπόκεινται της κατοχής του αυταρχικού τουρκικού στρατού, αλλά θεωρούν άμεση ανάγκη να μην αμφισβητηθεί η παρουσία στην Κύπρο ούτε ενός Τούρκου έποικου. Που θεωρούν ότι το Τουρκικό Προξενείο δικαιούται να πράττει και την πιο ακραία πολιτική σε βάρος των Ελλήνων μουσουλμάνων της Θράκης, αλλά αρνούνται τα δικαιώματα των Πομάκων συμπατριωτών μας. Που θεωρούν λογικό να μας υβρίζουν οι ξένοι, ενώ ντρέπονται που υπάρχουν πολίτες σε αυτό τον τόπο που δεν αποδέχονται ως φυσικό φαινόμενο την τοκογλυφία των διεθνών αγορών σε βάρος της Ελλάδας.
Ο κόσμος σήμερα παγκοσμιοποιείται και με αυτή την έννοια δεν μπορούμε να κλειστούμε και πάλι πίσω στην εθνική απομόνωση. Από την άλλη, είναι γεγονός ότι είμαστε γεννημένοι σε έναν συγκεκριμένο τόπο και έχουμε πρώτιστη ευθύνη για αυτόν και τους πολίτες του. Όπως και αν το κάνουμε δεν φταίει μια τέτοια αντίληψη όπως αυτή που προβάλλω για το γεγονός ότι ορισμένοι που παριστάνουν τους αντεθνικιστές, γεννήθηκαν σε ελληνικά χωριά ενώ θα επιθυμούσαν να είχαν γεννηθεί σε μια μεγαλούπολη του μητροπολιτικού καπιταλισμού και σε πρωτεύουσες των παλιών αποικιοκρατικών αυτοκρατοριών.
Η κοινή μας πραγματικότητα είναι ότι γεννηθήκαμε σε αυτό τον τόπο που είναι η πατρίδα μας σε μια εποχή που ο κόσμος παγκοσμιοποιείται. Είμαστε, λοιπόν, αναγκασμένοι να σκεφτούμε ποια θα είναι η θέση της Ελλάδας σε αυτόν τον κόσμο. Δεν αρκεί να μιλάμε για την Ελλάδα και μόνο, λες και δεν υπάρχει ένα ευρύτερο περιβάλλον που την επηρεάζει άμεσα και στο οποίο οφείλουμε να έχουμε λόγο, ούτε, όμως, αρκεί μόνο να μιλάμε για τις διεθνείς αλλαγές και πόσο θα μας άρεσε να ζούμε εδώ ή σε κάποια φαντασιακή χώρα. Εδώ ζούμε, εδώ είναι η πρώτη μας ευθύνη, μέσω εδώ εκφράζουμε και προωθούμε την υπερεθνική μας ευθύνη.
Ο παγκόσμιος καταμερισμός εργασίας
Η Ελλάδα πρέπει να αναλογιστεί που μπορεί να ειδικευτεί και να γίνει απαραίτητη στην παγκόσμια οικονομική σκηνή. Το μνημόνιο και ο τρόπος που προωθείται από το κόμμα του Μνημονίου και της Πλεονεξίας σπρώχνει την Ελλάδα να ειδικευτεί σε τομείς φτηνής εργασίας, χαμηλού κοινωνικού κόστους και περιορισμένης τεχνολογικής ειδίκευσης. Κάτι τέτοιο σημαίνει επένδυση στην αναπαραγωγή με μεγαλύτερη ένταση και ποιοτικά σε χαμηλότερη στάθμη των σημερινών προβλημάτων. Διότι όπως υποστηρίζω το πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι κύρια ούτε το έλλειμμα, ούτε το χρέος. Αυτά είναι αποτελέσματα μιας κοινωνικά άδικης πολιτικής και, πριν από όλα, της έλλειψης μιας ευρείας παραγωγικής βάσης. Το πρόβλημα είναι η ανεπάρκεια σε εξειδικευμένη παραγωγική τόσο στις υπηρεσίες και τη βιομηχανία, όσο και στην αγροτική οικονομία καθώς και στην κάθετη εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου. Οφείλεται, επίσης, το ελληνικό πρόβλημα στην αποσύνδεση της διαδικασίας της εκπαίδευσης από την ίδια την παραγωγική ειδίκευση της χώρας. Χρειάζεται να υπάρξει ένα σχέδιο ειδίκευσης της χώρας. Κατόπιν να προσανατολιστεί η οικονομική και εκπαιδευτική πολιτική στην επιτυχία αυτού του σχεδίου, όπως και στην «παραγωγή» ποιοτικά ειδικευμένων πολιτών με δημοκρατική προσωπικότητα.
Η χώρα πρέπει και μπορεί να ειδικευτεί σε τομείς υψηλής ειδίκευσης, δηλαδή, υψηλής προστιθέμενης αξίας, όπως είναι η πληροφορική, η νανοτεχνολογία, η βιογενετική, η παραγωγή νέων μορφών ενέργειας καθώς και τομείς σύγχρονης κοινωνικής πολιτικής, όπως είναι υψηλή ιατρική και μόρφωση. Δεν μπορεί να τα κάνει όλα αυτά με μιας. Μπορεί, όμως, να συγκροτήσει τις υποδομές, την παιδεία, τις επενδύσεις, τους νόμους της έχοντας ως κριτήριο ένα τέτοιο σχέδιο. Σε αυτή την περίπτωση οι απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις και δημοκρατικοί εκσυγχρονισμοί έχουν πολύ περισσότερα περιθώρια και προοπτικές επιτυχίας παρά σήμερα που γίνονται κάτω από την πίεση της Λογιστικής και χωρίς ουσιαστικά κριτήρια ως προς το μέλλον της χώρας στον διεθνή καταμερισμό εργασίας. Ανάλογα, μέσα από αυτή την ειδίκευση, η χώρα θα μπορεί να εξασφαλίζει υψηλούς μισθούς και πιο δίκαιη κατανομή εισοδημάτων και πλούτου.
Πολλαπλές ειδικεύσεις στο νέο διεθνές περιβάλλον
Ότι ισχύει για την οικονομία, ισχύει κατά αναλογία, και όχι ταυτόσημα, και με άλλες περιοχές δράσης. Ιδιαίτερα στην διεθνή πολιτική σκηνή, και ειδικότερα στην διπλωματική, η Ελλάδα πρέπει να ειδικευτεί. Μια ειδίκευση συμβολής στην επίλυση υπερεθνικών προβλημάτων, όσο και ενδυνάμωσης της θέσης της χώρας χάρη σε αυτή την συμβολή. Ουδείς στον σημερινό κόσμο χαρίζει το οτιδήποτε στον οποιονδήποτε. Κάθε θετικός πόντος στη παγκόσμια μάχη θέσεων κατακτιέται με κόπο. Όμως, επειδή η πολιτική είναι ένα πιο πολύπλοκο παιχνίδι που δεν οδηγείται στην επιτυχία μόνο με απευθείας χτυπήματα, αλλά κατά κανόνα με έμμεσα, η Ελλάδα θα πρέπει να δει με σαφήνεια ποια μπορεί να είναι η φωλιά ειδίκευσής της στην παγκόσμια πολιτική κονίστρα.
Ορισμένοι νομίζουν ότι μια χώρα μπορεί να κερδίσει θέσεις με κραυγές για τα δικαιώματά της. Όμως, συνήθως, σε τέτοιες περιπτώσεις, όσο πιο πολύ κραυγάζει κανείς για τα δίκαιά του, τόσο λιγότερο εισακούγεται, ιδιαίτερα αν έχει το μέγεθος χωρών όπως είναι η Ελλάδα ή η Κύπρος. Κάποιοι άλλοι πιστεύουν ότι θα μας λάβουν οι τρίτοι υπόψη αρκεί να προσαρμοζόμαστε στις δικές τους ανάγκες και λογικές. Μια τέτοια στάση οδηγεί στην «αξιοποίησή μας» από τρίτους, όχι στην αξιοποίηση των σχέσεών μας με τους τρίτους υπέρ των αναγκών μας. Εκτός αν κανείς πιστεύει ότι εμείς δεν έχουμε ανάγκες, διότι κάτι τέτοιο είναι εθνοκεντρικό, ενώ οι τρίτοι έχουν ανάγκες, που κατά περίεργο τρόπο παρόλο που εξυπηρετούν τα δικά τους στενά συμφέροντα, αυτά δεν θεωρούνται ως εθνοκεντρικά. Πρόκειται, βέβαια, για λογική χωριάτη που θέλει να γίνει δούλος σε κοσμοπολίτες και όχι συμπεριφορά κοσμοπολίτη πατριώτη.
Αυτό που χρειάζεται η χώρα είναι με αφετηρία την ΕΕ, όπου ανήκει, να ειδικευτεί στη διαμεσολάβηση ανάμεσα στην Δύση και την Ανατολή, ανάμεσα στις περισσότερες από τις BRIC και την Δυτική Ευρώπη. Να συμβάλλει, επίσης, στην επίλυση διεθνών προβλημάτων, στην διεθνή διαιτησία και διαπραγμάτευση. Με αυτό τον τρόπο θα συμμετέχει θετικά στο παγκόσμιο γίγνεσθαι και ταυτόχρονα θα ενισχύσει τις θέσεις και το κύρος της σε αυτό το γίγνεσθαι.
Σε κάθε περίπτωση η συζήτηση για το μέλλον της χώρας και τη θέση της στο παγκόσμιο γίγνεσθαι πρέπει να ανοίξει και να γίνει έγκαιρα πριν βρεθεί η Ελλάδα για άλλη μια φορά απροετοίμαστη στις επερχόμενες αλλαγές. Η συζήτηση για το χρέος και τα ελλείμματα είναι απαραίτητη, αλλά όχι επαρκής. Αν μάλιστα περιοριστούμε μόνο στα πρώτα, τότε θα αποτύχουμε και σε αυτά.