Ο γιγαντισμός του ρόλου των Τραπεζών...

Ένα προφητικό κείμενο, από το 2007, για τις παρεμβάσεις που έπρεπε να έχουν γίνει από τους πολιτικούς και θεσμικούς παράγοντες Tον Ιανου...

Ένα προφητικό κείμενο, από το 2007, για τις παρεμβάσεις που έπρεπε να έχουν γίνει από τους πολιτικούς και θεσμικούς παράγοντες

Tον Ιανουάριο του 2007, ο πρώην υπουργός και βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Χρίστος Βερελής δημοσίευσε ένα κείμενο με τις απόψεις του για τον επικίνδυνο τρόπο λειτουργίας του τραπεζικού συστήματος στην Ελλάδα, αλλά και με συγκεκριμένα μέτρα που θα έπρεπε να ληφθούν για τη μείωση των κινδύνων αυτών καθώς και την ενίσχυση του αναπτυξιακού ρόλου των Τραπεζών στην ελληνική οικονομία. Αποδέκτες του κειμένου, εκτός του πολιτικού συστήματος, υπήρξαν και θεσμικοί παράγοντες του χρηματοπιστωτικού συστήματος, όπως πρωτίστως η Τράπεζα της Ελλάδος. Αν και πολιτικά υπήρξε ενδιαφέρον και δημόσιος διάλογος, οι θεσμικά κατέχοντες τα εργαλεία παρεμβάσεων τότε δεν ίδρωσαν ενώ το κείμενο αυτό ήταν και ένας από τους λόγους που επηρεάστηκαν αρνητικά οι σχέσεις του Χ. Βερελή με το επίσημο ΠΑΣΟΚ.

Το κείμενο, όπως δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 2007, έχει ως εξής:

ΓΙΓΑΝΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ
ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ

Εναρμονισμένες πρακτικές Τραπεζών, γιγαντισμός του ρόλου των στην οικονομία και την κοινωνία και η πολιτική αντιμετώπιση του φαινομένου
1. Η απελευθέρωση των Τραπεζικών εργασιών, στην χώρα μας, συνοδεύτηκε από μια εντυπωσιακή αύξηση των συναλλαγών, και βαθειά αλλαγή στις σχέσεις πελατών – τραπεζών. Αποτέλεσμα των εξελίξεων αυτών υπήρξε η γιγάντωση του ρόλου των Τραπεζών, τόσο σε σχέση με τις Οικονομικές διαδικασίες, όσο και στην κοινωνία, με κάθε πολίτη χωριστά.
2. Σε επίπεδο κοινωνίας, η διαμορφωθείσα κατάσταση είναι περισσότερο εντυπωσιακή γιατί είναι πρωτόγνωρη για την χώρα μας.
Πριν την απελευθέρωση των Τραπεζικών Εργασιών, η καταναλωτική πίστη ήταν σχεδόν ανύπαρκτη, αφορούσε ορισμένες μικρές κατηγορίες πολιτών, που είχαν στην κατοχή τους πιστωτικές κάρτες, κυρίως για τη μετακίνησή τους εκτός Ελλάδος. Σε σχετικά χαμηλό ποσοστό ήταν ακόμη η παρέμβαση των τραπεζών για...
 την απόκτηση στέγης μέσω στεγαστικών δανείων.
Σήμερα, τα καταναλωτικά δάνεια κάθε μορφής, είναι Τραπεζικά προϊόντα ευρύτατης κατανάλωσης, προωθούνται από ισχυρότατες διαφημιστικές καμπάνιες και αναφέρονται σε κάθε μορφής εκδήλωση της προσωπικής και της κοινωνικής ζωής των πολιτών, ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης, σταθερότητας εισοδήματος, εθνικότητας ή επαγγελματικής απασχόλησης.
Σε επίπεδο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικής πολιτικής, ο ρόλος των Τραπεζών αναπτύχθηκε εντυπωσιακά μέσα από την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών, προσέλκυση ξένων επενδυτών, ανάληψη της διαχείρισης κρατικών λειτουργιών μέσω του outsourcing, επένδυση και διαχείριση δημοσίων κεφαλαίων και μια σειρά άλλων πολυποίκιλων υπηρεσιών, που κατέστησαν τη λειτουργία, στην Ελλάδα, των Τραπεζών, αναπόσπαστα τμήματα της κρατικής εξουσίας.
3. Το αξιοσημείωτο φαινόμενο είναι η εντυπωσιακή κερδοφορία και ανάπτυξη των ιδιωτικών ιδιαίτερα τραπεζικών επιχειρήσεων.
Με ετήσια ποσοστά κερδοφορίας πολλαπλάσια κάθε άλλης επιχειρηματικής δραστηριότητας, ποσοστά που είναι άγνωστα στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι Ελληνικές Τράπεζες γιγαντώνονται στην εσωτερική κυρίως αγορά, με την οικονομική δε ισχύ που αποκτούν, αυξάνουν την ισχύ τους και τη επιρροή τους στην κοινωνία και το κράτος.
4. Από τα ανωτέρω, και πέρα από οποιαδήποτε θετικά μπορεί κανείς να διακρίνει στην υγιή ανάπτυξη μια επιχειρηματικής δραστηριότητας, υπάρχουν πολύ σημαντικά δείγματα μιας νομιμοφανούς μεν, ουσία δε, μη νόμιμης δραστηριότητας, που εμπίπτει άμεσα στις αρμοδιότητες της Κυβέρνησης να την ελέγξει στο πλαίσιο της υποχρέωσής της, να προστατέψει αφ’ ενός τα άμεσα οικονομικά συμφέροντα των πολιτών, αφ’ ετέρου τη σταθερή οικονομική ανάπτυξη της χώρας και την διαφανή διαχείριση του δημόσιου πλούτου.
Υπάρχουν σοβαρότατα στοιχεία που δείχνουν ότι και οι τρεις αυτοί τομείς επηρεάζονται αρνητικά από την δράση των Τραπεζών την τελευταία δεκαετία.
Εναρμονισμένες Πρακτικές
5. Α. Κατά την επίσκεψή της στην Αθήνα η αρμόδια Επίτροπος της Ευρωπαϊκή Επιτροπής, διαπίστωσε ότι οι χρεώσεις των Ελληνικών Τραπεζών στα δάνεια καταναλωτικής πίστης κοστίζουν στους Έλληνες πολίτες 60% ακριβότερα από το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αν κανείς υπολογίσει πόσο τμήμα της κατανάλωσης των μεσαίων και κατωτέρων εισοδημάτων Ελλήνων καλύπτεται από τα κάθε μορφής δάνεια, και ότι το μέσο εισόδημα στην Ελλάδα ανέρχεται σε ποσοστό μόνον του μέσου ευρωπαϊκού, είναι προφανές ότι ένας μεγάλος αριθμός νοικοκυριών θα οδηγηθεί αργά ή γρήγορα σε πλήρες οικονομικό αδιέξοδο και αδυναμία αποπληρωμής των δανειακών του υποχρεώσεων, θα υποστεί την τιμωρία της συμβατικής του ασυνέπειας.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει ν’ αναφερθεί ότι, επανειλημμένα, η Τράπεζα της Ελλάδας, επισημαίνοντας την κατάσταση αυτή, δεν λαμβάνει παράλληλα ουσιαστικά μέτρα χαλιναγώγησης και κυρίως δεν εμποδίζει αποφασιστικά τις τεράστιες αλλά και συνήθως παραπλανητικές διαφημιστικές καμπάνιες των τραπεζών για διάφορες απίθανες πολλές φορές συσκευασίες καταναλωτικών δανείων (εορτοδάνεια, διακοποδάνεια, κ.οκ.) Πάντοτε ακόμη η ΤτΕ επαναλαμβάνει ότι υπολειπόμαστε του μέσου ευρωπαϊκού όρου σε επιβάρυνση νοικοκυριών από δάνεια, υποβαθμίζοντας τόσο τους τεράστιους ρυθμούς των αυξήσεων των σχετικών ποσοστών, όσο και τις ουσιαστικές διαφορές στη διάρθρωση του μέσου εισοδήματος.
Β. Η Επιτροπή Ανταγωνισμού στα τέλη του 2006, διαπίστωσε εναρμονισμένη πρακτική των Ελληνικών τραπεζών κατά την συνεργασία τους με το ΙΚΑ, για την πληρωμή των συντάξεων των ασφαλισμένων του Ιδρύματος.
Γ. Οι τράπεζες δεν φαίνεται να ασχολούνται με την πραγματική έλλειψη ικανότητας του δανειολήπτου ν’ αποπληρώσει τις δανειακές του υποχρεώσεις. Αυτό εξηγείται από το υψηλό κόστος του δανείου, τους λεόντειους όρους χορήγησής του και εξασφάλισής του, την πλήρη αδυναμία του δανειολήπτου ν’ αντιμετωπίσει την ισχύ του συστήματος στα Δικαστήρια.
Δυσάρεστο παράδειγμα η εισήγηση του εισαγγελέα του Α.Π. κ. Σανιδά για την επιβολή οικονομικής ποινής κατά προεξόφληση των δανείων, εισήγηση που αν γίνει δεκτή, θα οδηγήσει στη δημιουργία εντύπωσης ότι, εκτός από την Διοίκηση, και η Δικαιοσύνη τάσσεται με τους οικονομικά ισχυρούς.
Είναι απαραίτητο να εξετασθούν άμεσα:
 Να υπάρξει επαρκής έλεγχος της Τράπεζας της Ελλάδος στις προϋποθέσεις δανεισμού, τόσο για καταναλωτικά όσο και για στεγαστικά δάνεια.
 Ο συνεχής έλεγχος των εναρμονισμένων πρακτικών των Τραπεζών από τις Αρμόδιες Αρχές, (όχι μόνο, για τις συντάξεις του ΙΚΑ), για το σύνολο των δραστηριοτήτων τους στην καταναλωτική πίστη και η επιβολή ποινών αντιστοίχων προς το μέγεθος των πραγματοποιούμενων αθέμιτων κερδών.
 Η νομοθετική παρέμβαση, για το περιεχόμενο των συμβάσεων δανεισμού, ώστε να μην είναι λεόντειες, και η ρητή απαγόρευση ρητρών που είναι τοκογλυφικές, κατά τον υπολογισμό των τόκων, συμβατικών ή νομίμων.
 Η άμεση νομοθετική επίλυση των νομολογιακών προβλημάτων που δημιουργήθηκαν από την έκδοση αποφάσεων που εφήρμοσαν.
 Η αντιμετώπιση του ελλιπούς ή προβληματικού θεσμικού πλαισίου, όπως θ’ ανακύψουν τα θέματα αυτά, από συνεργασία με τις οργανώσεις των δανειοληπτών και προστασίας των καταναλωτών.
 Θεωρώ απαραίτητο, λόγω της δημιουργηθείσας κατάσταση, του μικρού βάθους της Ελληνικής Τραπεζικής Αγοράς, των διαπιστούμενων περιπτώσεων εναρμονισμένων πρακτικών, το Δημόσιο να διατηρήσει τον έλεγχο του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου.
Η παρουσία του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου με 4,5 εκατομμύρια καταθέτες, εκ των οποίων τα 2,8 εκατομμύρια χαρακτηρίζονται ως ενεργοί καταθέτες, τα 9 δις Ευρώ και πλέον των καταθέσεων που διαθέτει, καθώς και με το πιο εκτεταμένο δίκτυο ως άθροισμα των ιδίων καταστημάτων του, των καταστημάτων των ΕΛΤΑ αλλά και των ταχυδρομικών διανομέων, αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα που μπορεί σε πολλές περιπτώσεις ν’ ανακόψει τις τάσεις δημιουργίας εναρμονισμένων πρακτικών, ιδιαίτερα στα προϊόντα που ενδιαφέρουν τη μεγάλη μάζα των συναλλασσομένων με τις Τράπεζες.
6. Στον τομέα της Εθνικής Οικονομίας, θα πρέπει να οριοθετηθεί η λειτουργία των Τραπεζών στις συμβουλευτικές υπηρεσίες προς το κράτος και να αναθεωρηθεί ο ρόλος που, διάφορες διατάξεις, τους εξασφαλίζουν προνομιακά.
Α. Οι Τράπεζες καλούνται να προσφέρουν στο Δημόσιο, εκτός από Χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, υπηρεσίες τεχνικού συμβούλου, Νομικού Συμβούλου, Φορολογικού Συμβούλου, Εκτιμητή και Συμβούλου Επικοινωνίας.
Είναι προφανές ότι, οι Τράπεζες, αγοράζουν τις υπηρεσίες αυτές από τις επαγγελματικές τάξεις, σε υποπολλαπλάσιο του ποσού που χρεώνουν στο Δημόσιο, καρπώνονται δε τη διαφορά.
Αυτό οδηγεί σε οικονομική ζημιά του δημοσίου, χαμηλότερη ποιότητα των προσφερομένων υπηρεσιών, μονοπωλιακή απασχόληση των συνεργατών των Τραπεζών.
Β. Οι συμβουλευτικές υπηρεσίες για τους διαγωνισμούς ΣΔ1Τ, όπως προκύπτει από τις σχετικές προκηρύξεις, αφορά μόνον τράπεζες, λόγω της θέσπισης υψηλών ποσών εσόδων από συμβουλευτικές εργασίες που, μόνο Τράπεζες, έχουν ως προϋπόθεση.
Γ. Η κατασκευή δημοσίων έργων, ιδίως των αυτοχρηματοδοτούμενων, εξαρτώνται πλέον από τις Τράπεζες, ο Τεχνικός και λοιποί κλάδοι τελούν σε πλήρη εξάρτηση, επί ζημία της τεχνικής αρτιότητας του έργου.
Δ. Το Ελληνικό Χρηματιστήριο και σειρά άλλων λειτουργιών είναι σε μεγάλο βαθμό υπό τον έλεγχο των Τραπεζών.
7. Η χώρα και η αναπτυξιακή της προοπτική έχουν ανάγκη την ύπαρξη δυνατότητας τραπεζικού δανεισμού πρωτοποριακών επενδυτικών προσπαθειών. Ακριβώς όμως αυτός είναι ο ρόλος των τραπεζών που προορίζεται να ενισχύει την επιχειρηματικότητα σε νέους ιδιαίτερα επιχειρηματίες ή, γενικότερα, ομάδες που διαθέτουν και αναπτύσσουν καινοτόμες ιδέες και ως αποτέλεσμα ερευνητικών προσπαθειών.
Τα εργαλεία αυτά, τα venture capitals, αντίθετα με ό,τι απαιτεί η προσπάθεια οικονομικής ανάπτυξης, συρρικνώνονται.
Έτσι, η Εμπορική Τράπεζα κατήργησε το δικό της, η Εθνική το συρρίκνωσε εντυπωσιακά, ενώ η Αγροτική δεν δημιούργησε ποτέ.
Αυξάνονται μόνον οι κινήσεις των private equity funds. Μόνο που αυτές συνήθως αφορούν κερδοσκοπικές κινήσεις σε ήδη λειτουργούσες ανεπτυγμένες επενδύσεις, και όχι σε μετουσιώσεις καλών πρωτοποριακών καινοτόμων ιδεών σε επενδύσεις. Με λίγα λόγια, δηλαδή, στην πιο υγιή προοπτική ανάπτυξης νέων επενδύσεων ως αποτέλεσμα της εκμετάλλευσης του πιο ελπιδοφόρου περιουσιακού στοιχείου της χώρας –των ανθρώπων της. Πρέπει οι Τράπεζες να οδηγηθούν μέσω φορολογικών ρυθμίσεων, ώστε ένα μικρό ποσοστό των κεφαλαίων που διατίθενται σε ετήσια βάση για κάθε είδους δανεισμό, να αφορούν ακριβώς τη σταθερή βάση ύπαρξης και λειτουργίας των venture capitals.
Άλλωστε, η έλλειψή τους φαίνεται πιο έντονη στον αγροτικό τομέα, όπου η προώθηση νέων καινοτόμων αναδιαρθρωμένων καλλιεργειών και εκμεταλλεύσεων στην κτηνοτροφία δεν βρίσκει δυνατότητα τραπεζικής χρηματοδότησης.
Άμεσα μέτρα που πρέπει να μελετηθούν
 Η δια νόμου υποχρέωση του Δημοσίου και των Δημοσίων οργανισμών να επιλέγουν τις Τραπεζικές υπηρεσίες με διεθνείς διαγωνισμούς και όχι απευθείας αναθέσεις, για το σύνολο των υπηρεσιών που προσφέρονται από τις τράπεζες στο Δημόσιο και τον ευρύτερο Δημόσιο Τομέα.
 Οι εξειδικευμένες υπηρεσίες να προκηρύσσονται και να αξιολογούνται χωριστά.
 Να ελεγχθούν οι εναρμονισμένες πρακτικές στα θέματα παροχής υπηρεσιών – συμβουλευτικών – χρηματοδότησης – του Δημοσίου από τις Τράπεζες, και να ορισθεί νομοθετικά με ακρίβεια η νομική μορφή και η επαγγελματική δραστηριότητα των Τραπεζικών φορέων που παρέχουν υπηρεσία στο Δημόσιο.
 Είναι γνωστό ότι οι υψηλά αμειβόμενοι σύμβουλοι, συχνότατα, χρησιμοποιούν την ιδιότητά τους αυτή, ως μέσο για την λήψη αποφάσεων, οι οποίες δεν είναι οι βέλτιστες για τον πελάτη τους- το Ελληνικό Δημόσιο- αλλά από τις οποίες αυτοί οι ίδιοι εξαρτούν σημαντικά οικονομικά οφέλη, από τους υποδεικνυόμενους επενδυτές, με τους οποίους συνδέονται στενά.
Απαιτείται πολιτική βούληση και θεσμοθέτηση ουσιαστικών μέτρων για τον έλεγχο της μη νόμιμης συμπεριφοράς. Το θέμα αυτό αφορά ένα ευρύτατο φάσμα υπηρεσιών, ιδιωτικοποίησης, μετοχοποίησης, δανεισμού, διαχειριστή πορτοφολιού, χρηματοδότησης δημόσιων έργων, παροχής υπηρεσιών outsoursing, κ.ά.
Όλα τα παραπάνω έχουν πλέον εντοπισθεί ως ζητήματα που συγκαθορίζουν το οικονομικό μέλλον του ελληνικού λαού.
Τα θέματα των σχέσεων συναλλασσομένων με Τράπεζες και επιρροής των Τραπεζών στα Δημόσια πράγματα κατέχουν πλέον υψηλή θέση στα ενδιαφέροντα των πολιτών και έχει γίνει κατανοητός ο βαθμός επηρεασμού, τόσο της οικονομικής τους κατάστασης, όσο και ο βαθμός επηρεασμού των Τραπεζών σε αποφάσεις της Διοίκησης.
Ιανουάριος 2007
Χρίστος Βερελής
Βουλευτής ΠΑΣΟΚ – Αιτωλοακαρνανίας